«Το κουβανικό μοντέλο δεν λειτουργεί πια ούτε καν για μας», δήλωσε ο Φιντέλ Κάστρο στον αμερικανό δημοσιογράφο Τζέφρι Γκόλντμπεργκ του περιοδικού «Τhe Αtlantic» που τον επισκέφθηκε στην Αβάνα.
Η δημοσιοποίηση της δήλωσης προκάλεσε σάλο. Ο 84χρονος λίντερ μάξιμο, ο ύπατος ηγέτης της κουβανικής επανάστασης και πρώην πρόεδρος της Κούβας, παραδεχόταν για πρώτη φορά ότι το καθεστώς που εγκαθίδρυσε στην Κούβα με την επανάσταση του 1959 δεν λειτουργεί! Μερικοί ερμήνευσαν τη δήλωση ακόμη και ως απόρριψη του κομμουνισμού, άλλοι εκτίμησαν πως το είπε για να στηρίξει τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που εφαρμόζει ο αδελφός του και πρόεδρος της Κούβας Ραούλ Κάστρο, και οι οποίες περιλαμβάνουν απολύσεις εκατοντάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων.
Ομως, στη συνέχεια, ο Φιντέλ επέκρινε τον δημοσιογράφο, λέγοντας πως δεν έκανε τη συγκεκριμένη δήλωση, αλλά ότι ο Γκόλντμπεργκ τον παρεξήγησε. «Στην πραγματικότητα η απάντησή μου σημαίνει ακριβώς το αντίθετο», επιχείρησε να εξηγήσει. «Η άποψή μου, όπως ξέρει όλος ο κόσμος, είναι ότι τώρα το καπιταλιστικό σύστημα δεν λειτουργεί για τις ΗΠΑ ούτε για τον κόσμο, καθώς τον οδηγεί από κρίση σε κρίση, που κάθε φορά είναι και πιο σοβαρή». Ωστόσο ο Γκόλντμπεργκ πιστεύει ότι δεν παρερμήνευσε τίποτε.
«Δεν ξέρω πώς μπορεί κανείς να ερμηνεύσει αυτή τη δήλωση ως το αντίθετό της», είπε. «Φυσικά εξεπλάγην κάπως από την ομιλία του», πρόσθεσε εικάζοντας ότι ο Κάστρο μπορεί να έκανε την αρχική δήλωση για να δει πώς θα γινόταν δεκτή η ιδέα για αλλαγή στην Κούβα.
«ΤΑ ΝΕΑ» εξασφάλισαν και αναδημοσιεύουν σήμερα ολόκληρη τη συνέντευξη του Φιντέλ Κάστρο προς τον δημοσιογράφο Τζέφρι Γκόλντμπεργκ, η οποία δημοσιεύεται στο τελευταίο τεύ χος του περιοδικού «Τhe Αtlantic». Π ριν από δύο εβδομάδες, ενώ βρισκόμουν σε διακοπές, χτύπησε το κινητό μου· ήταν ο Τζορτζ Μπολάνος, επικεφαλής του Τμήματος Κουβανικών Συμφερόντων (φυσικά δεν διατηρούμε διπλωματικές σχέσεις με την Κούβα) στην Ουάσιγκτον. «Εχω ένα μήνυμα για σένα από τον Φιντέλ», είπε. Αυτό με έκανε να ανακαθήσω. «Διάβασε το άρθρο σου στο “Αtlantic” για το Ιράν και το Ισραήλ. Σε προσκαλεί την Κυριακή στην Αβάνα για να συζητήσετε το άρθρο». Φυσικά είμαι πάντα πρόθυμος να αλληλεπιδρώ με αναγνώστες του “Τhe Αtlantic”. Ετσι τηλεφώνησα σε μια φίλη στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, την Τζούλια Σουέιγκ, η οποία είναι εξέχουσα ειδικός για την Κούβα και τη Λατινική Αμερική. «Υπάρχει ταξίδι», της είπα.
Γρήγορα έφυγα από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Μάρθα΄ς Βίνγιαρντ για τον πιο τροπικό σοσιαλιστικό παράδεισο του Φιντέλ. Παρά την αυτοαναιρούμενη αμερικανική απαγόρευση των ταξιδιών στην Κούβα, τόσο η Τζούλια όσο κι εγώ, ως δημοσιογράφοι και ερευνητές, περιλαμβανόμαστε στις εξαιρέσεις που αναγνωρίζει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Η πτήση τσάρτερ από το Μαϊάμι ήταν γεμάτη Κουβανοαμερικανούς που κουβαλούσαν τηλεοράσεις με επίπεδη οθόνη και ηλεκτρονικούς υπολογιστές για τις τεχνολογικά στερημένες οικογένειές τους. Πενήντα λεπτά μετά την απογείωση, φτάσαμε στο μάλλον άδειο Διεθνές Αεροδρόμιο Χοσέ Μαρτί. Ανθρωποι του Φιντέλ μάς υποδέχθηκαν στην πίστα του αεροδρομίου (παρ΄ όλο που παραιτήθηκε από τον επίσημο ρόλο του ως commandante en jefe αφού αρρώστησε πριν από αρκετά χρόνια, ο Φιντέλ εξακολουθεί να έχει πολλούς ανθρώπους). Σύντομα μας άφησαν σε ένα «σπίτι πρωτοκόλλου» σε ένα κυβερνητικό συγκρότημα, η αρχιτεκτονική του οποίου μού θύμισε τις περιτειχισμένες κοινότητες στο Μπόκα Ράτον. Ο μοναδικός άλλος φιλοξενούμενος σε αυτό το μεγάλο συγκρότημα ήταν ο πρόεδρος της Γουινέας-Μπισάου.
«Αναπόφευκτος πόλεμος». Ηξερα πως ο Κάστρο ανησυχεί για την πιθανότητα μιας στρατιωτικής αντιπαράθεσης στη Μέση Ανατολή ανάμεσα στο Ιράν και τις ΗΠΑ (και το Ισραήλ, τη χώρα που αποκαλεί «χωροφύλακα» των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή). Αφότου επανεμφανίσθηκε στις αρχές του καλοκαιριού μετά την επί τέσσερα χρόνια εξαφάνισή του για ιατρικούς λόγους (είχαν συνδυαστεί διάφορες γαστρεντερίτιδες και παραλίγο να τον σκοτώσουν), ο 84χρονος Κάστρο έχει μιλήσει κυρίως για την καταστροφική απειλή αυτού το οποίο βλέπει ως αναπόφευκτο πόλεμο.
Ημουν περίεργος να μάθω γιατί θεωρεί αναπόφευκτη τη σύγκρουση και φυσικά αναρωτιόμουν αν βασίζει στην προσωπική του πείρα- από την κουβανική κρίση των πυραύλων του 1962 που παραλίγο να προκαλέσει την εξόντωση του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας- την πεποίθησή του πως μια σύγκρουση ανάμεσα στην Αμερική και το Ιράν θα κλιμακωθεί σε πυρηνικό πόλεμο. Ομως ακόμη πιο περίεργος ήμουν να δω τον σπουδαίο άνδρα. Λίγοι τον είχαν δει αφότου αρρώστησε το 2006 και η κατάσταση της υγείας του υπήρξε αντικείμενο πολλών εικασιών. Υπάρχουν επίσης ερωτήσεις για τον ρόλο που διαδραματίζει τώρα στη διακυβέρνηση της Κούβας· παρέδωσε επισήμως την εξουσία στον νεώτερο αδελφό του, τον Ραούλ, πριν από δύο χρόνια, όμως δεν είναι σαφές πόσα νήματα εξακολουθεί να κινεί.
Το πρωί μετά την άφιξή μας στην Αβάνα, η Τζούλια και εγώ πήγαμε με αυτοκίνητο με οδηγό σε ένα γειτονικό συνεδριακό κέντρο και μας συνόδευσαν ώς τον επάνω όροφο, σε ένα μεγάλο και λιτό γραφείο. Ενας εύθραυστος και ηλικιωμένος Φιντέλ μάς χαιρέτισε όρθιος. Φορούσε ένα κόκκινο πουκάμισο, παντελόνι φόρμας και μαύρα αθλητικά παπούτσια Νew Βalance. Η αίθουσα ήταν γεμάτη με αξιωματούχους και συγγενείς του: η σύζυγός του Ντάλια και ο γιος του Αντόνιο, καθώς και ένας στρατηγός του υπουργείου Εσωτερικών, ένας μεταφραστής, ένας γιατρός και αρκετοί σωματοφύλακες, που όλοι τους έμοιαζαν να έχουν στρατολογηθεί από την εθνική ομάδα κατς. Δύο από τους σωματοφύλακες αυτούς κρατούσαν τον Κάστρο από τον αγκώνα.
Για τρεις ημέρες. Σφίξαμε τα χέρια και χαιρέτησε θερμά την Τζούλια· γνωρίζονται εδώ και περισσότερο από είκοσι χρόνια. Ο Φιντέλ κάθησε μαλακά στο κάθισμά του και αρχίσαμε μια συζήτηση που επρόκειτο να συνεχιστεί επί τρεις ημέρες. Το σώμα του μπορεί να είναι εύθραυστο, όμως το μυαλό του είναι οξύ, το επίπεδο της ενέργειάς του υψηλό, και όχι μόνον αυτό: ο ώριμος Φιντέλ Κάστρο αποδεικνύεται πως διαθέτει μια αυτοσαρκαστική αίσθηση του χιούμορ. Οταν του ζήτησα, στη διάρκεια του γεύματος, να απαντήσει στην ερώτηση, αν η ασθένειά του άλλαξε την άποψή του για την ύπαρξη του Θεού, απάντησε: «Λυπάμαι, εξακολουθώ να είμαι ένας διαλεκτικός υλιστής». (Είναι πιο αστείο αν είστε, όπως εγώ, ένας πρώην αυτοπροσδιοριζόμενος σοσιαλιστής.) Σε άλλο σημείο, μας έδειξε μια σειρά πρόσφατων φωτογραφιών του σε μία από τις οποίες είχε άγρια έκφραση. «Ετσι ήταν η φάτσα μου όταν ήμουν θυμωμένος με τον Χρουστσώφ», είπε.
Ο Κάστρο άνοιξε την αρχική συνάντησή μας λέγοντάς μου ότι διάβασε προσεκτικά το πρόσφατο άρθρο στο “Αtlantic”, το οποίο επιβεβαίωσε την άποψή του ότι το Ισραήλ και η Αμερική προχωρούν ορμητικά, και χωρίς να χρειάζεται, προς την αντιπαράθεση με το Ιράν. Η ερμηνεία αυτή δεν προκαλεί φυσικά έκπληξη: ο Κάστρο είναι ο παππούς του παγκόσμιου αντιαμερικανισμού και υπήρξε αυστηρός επικριτής του Ισραήλ. Το μήνυμά του προς τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, τον ισραηλινό πρωθυπουργό, είπε, είναι απλό: το Ισραήλ θα έχει ασφάλεια μόνον αν παραιτηθεί από το πυρηνικό οπλοστάσιό του και οι υπόλοιπες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου θα έχουν ασφάλεια μόνον αν παραιτηθούν και αυτές από τα όπλα τους. Ο παγκόσμιος και ταυτόχρονος πυρηνικός αφοπλισμός είναι φυσικά ένας αξιέπαινος στόχος, όμως βραχυπρόθεσμα δεν είναι ρεαλιστικός.
Το μήνυμα του Κάστρο στον Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, τον πρόεδρο του Ιράν, δεν ήταν ωστόσο τόσο αφηρημένο. Στη διάρκεια αυτής της πρώτης, πεντάωρης συζήτησης, ο Κάστρο επανήλθε επανειλημμένα στην αποδοκιμασία του αντισημιτισμού. Επέκρινε τον Αχμαντινετζάντ επειδή αρνείται το Ολοκαύτωμα και εξήγησε γιατί η ιρανική κυβέρνηση θα υπηρετούσε καλύτερα την υπόθεση της ειρήνης αν παραδεχόταν τη «μοναδική» ιστορία του αντισημιτισμού και προσπαθούσε να καταλάβει γιατί οι Ισραηλινοί φοβούνται για την ύπαρξή τους.
Δεν ήξερα τι είναι Εβραίος. Αρχισε τη συζήτηση αυτή περιγράφοντας τις δικές του πρώτες επαφές με τον αντισημιτισμό, όταν ήταν μικρό αγόρι. «Θυμάμαι όταν ήμουν παιδί- πάει πολύς καιρός- όταν ήμουν πέντε ή έξι χρονών και ζούσα στην εξοχή», είπε, «και θυμάμαι τη Μεγάλη Παρασκευή. Ποια ήταν η ατμόσφαιρα που ανέπνεε ένα παιδί; “Σιωπή, ο Θεός είναι νεκρός”. Ο Θεός πέθαινε κάθε χρόνο από την Πέμπτη ώς το Σάββατο της Μεγάλης Εβδομάδας και αυτό έκανε βαθιά εντύπωση σε όλους. Τι συνέβη; Ελεγαν, “οι Εβραίοι σκότωσαν τον Θεό”. Κατηγορούσαν τους Εβραίους ότι σκότωσαν τον Θεό! Το συνειδητοποιείτε;» «Ε, λοιπόν, δεν ήξερα τι είναι Εβραίος», συνέχισε. «Ηξερα ένα πουλί που το έλεγαν Εβραίο, έτσι για μένα οι Εβραίοι ήταν αυτά τα πουλιά. Αυτά τα πουλιά είχαν μεγάλες μύτες. Δεν ξέρω καν γιατί τα έλεγαν έτσι. Αυτά θυμάμαι. Τόσο αδαής ήταν όλος ο λαός».
Η ιρανική κυβέρνηση, τόνισε, θα πρέπει να κατανοήσει τις συνέπειες του θεολογικού αντισημιτισμού. «Αυτό συνεχίστηκε ίσως για δύο χιλιάδες χρόνια», είπε. «Δεν πιστεύω πως δυσφημήθηκε κανένας περισσότερο απ΄ όσο οι Εβραίοι. Θα έλεγα πολύ περισσότερο απ΄ όσο οι μουσουλμάνοι. Δυσφημήθηκαν πολύ περισσότερο απ΄ όσο οι μουσουλμάνοι επειδή κατηγορούνται και δυσφημούνται για όλα. Ουδείς κατηγορεί τους μουσουλμάνους για οτιδήποτε». Η ιρανική κυβέρνηση θα πρέπει να καταλάβει ότι οι Εβραίοι «εκδιώχθηκαν από τη γη τους, υπέστησαν διωγμούς και κακομεταχείριση σε όλο τον κόσμο ως εκείνοι που σκότωσαν τον Θεό. Κατά την κρίση μου, αυτό που τους συνέβη ήταν αντίστροφη επιλογή. Τι είναι αντίστροφη επιλογή; Το ότι επί 2.000 χρόνια υφίσταντο τρομερές διώξεις και μετά τα πογκρόμ. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως θα εξαφανίζονταν· πιστεύω πως ο πολιτισμός και η θρησκεία τους τούς κράτησε μαζί ως έθνος». Συνέχισε: «Η ζωή των Εβραίων ήταν πολύ δυσκολότερη από τη δική μας. Δεν υπάρχει τίποτε που να συγκρίνεται με το Ολοκαύτωμα». Τον ρώτησα αν θα έλεγε στον Αχμαντινετζάντ αυτά που λέει σε μένα. «Τα λέω αυτά σε σας για να τα μεταδώσετε», απάντησε.
Δεν θα υποχωρήσω. Ο Κάστρο συνέχισε αναλύοντας τη σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν. Είπε πως καταλαβαίνει τους ιρανι
κούς φόβους για μια ισραηλινο-αμερικανική επίθεση και πρόσθεσε πως, κατά την άποψή του, οι αμερικανικές κυρώσεις και οι ισραηλινές απειλές δεν θα αποτρέψουν την ιρανική ηγεσία να επιδιώξει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. «Αυτό το πρόβλημα δεν θα λυθεί, επειδή οι Ιρανοί δεν θα υποχωρήσουν στις απειλές. Αυτή είναι η γνώμη μου». Στη συνέχεια επεσήμανε πως, αντίθετα από την Κούβα, το Ιράν είναι μια «βαθιά θρησκευόμενη χώρα» και είπε πως οι θρησκευτικοί ηγέτες είναι λιγότερο επιρρεπείς στους συμβιβασμούς. Τόνισε πως ακόμη και η κοσμική Κούβα αντιστάθηκε τα τελευταία 50 χρόνια σε διάφορες αμερικανικές απαιτήσεις.
Στη διάρκεια αυτής της πρώτης συζήτησης, επανήλθαμε επανειλημμένα στον φόβο του Κάστρο ότι μια αντιπαράθεση ανάμεσα στη Δύση και το Ιράν μπορεί να οδηγήσει σε πυρηνική σύγκρουση. «Η δυνατότητα του Ιράν να προκαλέσει ζημιά δεν εκτιμάται σωστά», είπε. «Οι άνθρωποι πιστεύουν πως μπορούν να ελέγχουν τους εαυτούς τους, όμως ο Ομπάμα μπορεί να αντιδράσει υπερβολικά και μια σταδιακή κλιμάκωση μπορεί να εξελιχθεί σε πυρηνικό πόλεμο». Τον ρώτησα αν αυτός ο φόβος βασίζεται στις δικές του εμπειρίες στη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων του 1962, όταν η Σοβιετική Ενωση και οι ΗΠΑ έφτασαν σχεδόν στον πόλεμο εξαιτίας της παρουσίας στην Κούβα πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές (πυραύλων που είχαν εγκατασταθεί φυσικά κατόπιν προσκλήσεως του Φιντέλ Κάστρο). Ανέφερα στον Κάστρο την επιστολή που έγραψε στον Χρουστσώφ, τον σοβιετικό ηγέτη, στην κορύφωση της κρίσης, στην οποία συνιστούσε να εξετάσουν οι Σοβιετικοί το ενδεχόμενο να εξαπολύσουν πυρηνικό πλήγμα κατά των ΗΠΑ, αν οι Αμερικανοί επιτεθούν στην Κούβα. «Θα ήταν τότε καιρός να σκεφτεί κανείς να εξαλείψει για πάντα έναν τέτοιον κίνδυνο μέσω του νόμιμου δικαιώματος στην αυτοάμυνα», είχε γράψει τότε ο Κάστρο.
Τον ρώτησα: «Κάποια στιγμή σας φάνηκε λογικό να συστήσετε να βομβαρδίσουν οι Σοβιετικοί τις ΗΠΑ. Αυτό που συστήσατε εξακολουθεί τώρα να σας φαίνεται λογικό;». Απάντησε: «Εχοντας δει αυτά που έχω δει και ξέροντας αυτά που ξέρω τώρα, δεν άξιζε όλα αυτά».
Εξεπλάγην που άκουσα τον Κάστρο να εκφράζει τέτοιες αμφιβολίες για τη συμπεριφορά του στην κρίση των πυραύλων- και παραδέχομαι πως εξεπλάγην επίσης ακούγοντάς τον να εκφράζει τέτοια συμπάθεια για τους Εβραίους και για το δικαίωμα του Ισραήλ να υπάρχει (το οποίο υποστήριξε χωρίς κανέναν ενδοιασμό). Επειτα από αυτή την πρώτη συνάντηση, ζήτησα από την Τζούλια να εξηγήσει το νόημα της πρόσκλησης που μου έκανε ο Κάστρο και του μηνύματός του προς τον Αχμαντινετζάντ. «Ο Φιντέλ βρίσκεται σε ένα πρώιμο στάδιο της μετεξέλιξής του σε κρατικό άνδρα, όχι σε αρχηγό κράτους, στην εγχώρια σκηνή, αλλά πρωταρχικά στη διεθνή σκηνή, που ήταν πάντα προτεραιότητα γι΄ αυτόν», είπε. «Τα θέματα του πολέμου, της ειρήνης και της διεθνούς ασφάλειας είναι κεντρικά: διάδοση των πυρηνικών, κλιματική αλλαγή, αυτά είναι τα μείζονα θέματα γι΄ αυτόν και στην πραγματικότητα μόλις που ξεκινάει, χρησιμοποιώντας κάθε εν δυνάμει πλατφόρμα των μέσων ενημέρωσης για να γνωστοποιήσει τις απόψεις του. Τώρα έχει χρόνο στα χέρια του που δεν περίμενε ότι θα είχε. Και επισκέπτεται ξανά την ιστορία και επισκέπτεται ξανά τη δική του ιστορία».
tanea.gr
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου