11/11/10

Η διάλυση των μύθων: Η ιαπωνική κοινωνία αλλάζει

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: Η Καθημερινή & The Economist
Η σύγχρονη εικόνα της Ιαπωνίας είναι στηριγμένη σε σαθρές βάσεις. Τη δεκαετία του 1980, σχεδόν όλοι οι Ιάπωνες θεωρούσαν τους εαυτούς τους ως ανήκοντες στη μεσαία τάξη, ενώ άλλες κοινά παραδεκτές αντιλήψεις αφορούσαν την προσφορά δια βίου απασχόλησης από τις μεγάλες εταιρίες και τη διατήρηση του πνεύματος των σαμουράι από την ιαπωνική μαφία, τη γιακούζα. Όπως, όμως, και όλοι οι εθνικοί μύθοι που εμπεριέχουν ψήγματα αλήθειας, η αξία των αντιλήψεων αυτών βρίσκεται στο τι αποκαλύπτουν για όσους τις πιστεύουν...

Το βιβλίο «Contemporary Japan» (Σύγχρονη Ιαπωνία) του διευθυντή ιαπωνικών σπουδών του παραρτήματος του αμερικανικού πανεπιστημίου Temple στην Ιαπωνία Τζεφ Κίνγκστον, διαλύει ή επεξηγεί πολλές από τις εσφαλμένες αυτές απόψεις. Θέμα του η εξέλιξη της Ιαπωνίας από το 1989, ημερομηνία ανόδου του αυτοκράτορα Χιροχίτο στο Θρόνο των Χρυσανθέμων και εποχή της διάρρηξης της φούσκας στην ιαπωνική οικονομία. Αν και οι διεργασίες της οικονομικής στασιμότητας της χώρας έχουν μελετηθεί ενδελεχώς, οι επιπτώσεις της στην ιαπωνική κοινωνία δεν είχαν απασχολήσει τους πανεπιστημιακούς.

Η κρίση της δεκαετίας του 1990 έφερε στην επιφάνεια τα χειρότερα χαρακτηριστικά της ιαπωνικής κοινωνίας, από τα υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών και οικιακής βίας, μέχρι τις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις και την ανηθικότητα των δημόσιων προσώπων που με τη σειρά της υπέσκαψε την εμπιστοσύνη των Ιαπώνων στο κράτος.

Την ίδια στιγμή, η μεσαία τάξη της χώρας βρέθηκε σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση, με την μισθολογική ανισότητα να εντείνεται και τα ποσοστά παιδικής φτώχειας (14%) να αποτελούν ρεκόρ μεταξύ των βιομηχανικών κρατών.

Η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ιαπωνία είναι δημογραφική και αφορά κατά κύριο λόγο τη γήρανση του πληθυσμού. Η ηθελημένη διατήρηση του αναχρονιστικού οικογενειακού μοντέλου, με το σύζυγο να είναι η μοναδική πηγή εισοδήματος πλήττει τις ελπίδες δημογραφικής ανάκαμψης.

Ο Κίνγκστον εκτιμά ότι η Ιαπωνία μπορεί να αντιμετωπίσει με ίδια μέσα τα προβλήματά της και ότι αυτό συντελείται αυτή τη στιγμή. Παρόλα αυτά, η χώρα εκπλήσσει με την άρνησή της να συζητήσει θεμελιώδη θέματα, όπως τη μετανάστευση ή να αντιμετωπίσει κρίσιμα προβλήματα όπως το θηριώδες κρατικό χρέος.

Παρά τα μειονεκτήματά της, η ιαπωνική κοινωνία αναγνωρίζει ότι δεν μπορεί να ξεπεράσει τα προβλήματα του 21ου αιώνα με λύσεις του 20ου, ενώ αυτή είναι -σύμφωνα με τον Κίγκστον- η αιτία της παραλυσίας της Ιαπωνίας.

www.kathimerini.gr με στοιχεία από The Economist